Telefonların törətdiyi ciddi təhlükə: Cib telefonları insan orqanizminə necə təsir edir?

Şübhəsiz ki, bir çoxunuz, cib telefonunuzda uzun söhbətdən sonra qulaqınızda istilik hissi hiss etdiniz. Bu, telefon ötürücüsünün yaratdığı elektromaqnit sahəsinə məruz qalmağın nəticəsidir.Hal-hazırda xərçəngin başlanğıcında cib telefonlarından gələn yüksək tezlikli radiasiyanın rolunu izah edən işlər bir neçə istiqamətdə gedir.

İsveçli alimlər müəyyənləşdiriblər ki, bir saatlıq mobil danışıq yarımkürədə bədxassəli bir şişin meydana gəlməsi və inkişaf riskini 2 dəfə artırır.

Bu sözləri Azərbaycan Oftalmoloqlar Cəmiyyəti sədrinin müavini, akademik Zərifə Əliyeva adına Milli Oftalmologiya Mərkəzinin Elmi-məlumat, təşkilati-metodik bölməsinin rəhbəri, tibb üzrə fəlsəfə doktoru Yazgül Abdıyeva bildirib.

Gündəlik telefon danışıqlarının tüpürcək vəzi şişinin riskini 1,5 dəfə artırdığı, ucqar bölgələrdə yaşayan insanlarda daha tez-tez rast gəlinən təzahürlərin aşkarlandığı aşkar edildi. Bu asılılıq, stasionar antenalardan gələn siqnal səviyyəsinin daha aşağı olması ilə əlaqədardır, bu da mobil boruların yayıcılarını tam gücdə işləməyə məcbur edir.
Milli Xərçəng Araşdırma İnstitutu, cib telefonlarından gələn yüksək tezlikli radiasiyanı, ABŞ-da beyin şişi tədqiqat proqramında araşdırılacaq bir risk faktoru hesab edir.

Bununla birlikdə mobil telefonların insan orqanizminə zərərli olmasının həqiqi səviyyəsini müəyyən etmək üçün bir neçə nəsil davam edən on minlərlə insana bir təcrübə aparmaq lazımdır. Prinsipcə, hamımız belə bir eksperimentin iştirakçılarıyıq, sadəcə müəyyən iqtisadi və texnoloji səbəblərə görə reklam olunmur. Təcrübə məlumatları “yoxlanıldıqda”, zərərli radiasiyanı minimuma endirmək üçün bəzi tövsiyələr var:
– danışıq vaxtı 1-2 dəqiqə ilə məhdudlaşdırılmalıdır;
– daxil edilmiş telefonu cibinizdə deyil, çantada saxlamaq daha yaxşıdır;
– Dinamik və ya simli qulaqlıqdan istifadə etmək məsləhətdir. Qeyd edək ki, bluetooth qulaqlıq da radiasiya yayır;
– mobil telefonu qapalı məkanlarda (avtomobil, ev) daha az istifadə edin, çünki yayılan dalğalar divar və örtüklərlə əks oluna bilər ki, bu da radiasiya təsirini dəfələrlə artırır;
– zəif qəbul edilən yerlərdə telefonu mümkün olduqda istifadə etməməyə çalışın, çünki qəbulu zəif olduğu halda mobil telefon ötürücü antenanı tapmağa çalışır və buna görə onun radiasiyası dəfələrlə güclənir;
– Cib telefonunuzun yanında yatmayın;
– uşaqların cib telefonunnan ünsüyyətini məhdudlaşdırın.

Smartfonlar uşaqlar üçün nə zərər verir və bundan necə qorunmaq olar?
Körpələrdə beyin qabığının gecikmiş inkişafı Uşaqlar üçün nəzərdə tutulan işıqlı ekranlara sahib smartfonlar və digər cihazların yaratdığı təhdidlər, xüsusən beyninin inkişaf mərhələsindəki körpələrdə kəskin olur. Psixoloqlar bir uşağın həyatının ilk üç ilini beyin inkişafının “kritik dövrü” adlandırırlar, çünki bu illər ərzində beynin qurulduğu “platforma” qurulur və gələcəkdə bütün uşaq öyrənməsinin formalaşması üçün əsas təməl olur. Ətrafındakı gerçək dünyadan məlumat və siqnal alması körpələrə güclü və güclü bir beyin yaratmaq üçün əsas yaradan sinir yollarını meydana gətirməyə kömək edir. Ekranlardan, o cümlədən planşet və smartfonlardan göndərilən siqnallar, stimullaşdırıcıları ilə inkişaf edən zehinlərini sıxaraq beynin normal inkişafına mane olur. Uşağın ekranlarda çox vaxt sərf etdiyi zaman bu cür zərər daimi ola bilər. “Diqqəti artırmaq üçün diqqəti cəmləşdirmək, diqqəti cəlb etmək və onlarla [uşaqlarla] ünsiyyət qurma qabiliyyəti – bütün bu qabiliyyətlər həddən artıq ziyan çəkir”, İngilis Psixoloji Cəmiyyətinin üzvü və İngiltərədəki Kral Tibbi Cəmiyyətinin üzvü doktor Arik Sigman xəbərdarlıq edir . Başqa insanlarla ünsiyyət qurmaq, onlarla münasibət qurmaq və insanların hisslərini başa düşmək qabiliyyəti – erkən uşaqlıqda qurulub. İnsan ünsiyyəti əvəzinə ekrandan cavab gözləmə müddəti daim uşağın beyin quruluşlarını dəyişdirir, bu gələcəkdə onların dostluq və dünyanı dərk etmələrini çətinləşdirəcəkdir.
Yeniyetmələrdə smartfonun zərəri
Yeniyetməlikdə olan uşaqların beyni artıq gənc uşaqlarda olduğu kimi intensiv olaraq formalaşmır, lakin inkişaf etməyə davam edir və inkişafına zərər verilə bilər. Problem yeniyetmələrin beyinlərinin çox uyğunlaşmasıdır. Bir uşağın bir fəaliyyətdən digərinə sürətlə keçməsi, məsələn, mətn mesajları yazması və sosial şəbəkələr üzərindən araşdırması, bir smartfonun istifadəsi zərərlidir – zərər beynin ön korteksindəki işlə əlaqədardır; – beynin emosional emal və övladlığa cavabdeh hissəsi. qərarlar. Beynin bu hissəsinin inkişafını maneə törətmək, bir insanın yüksək depresiyaya və dərman qəbul etməsinə səbəb ola bilər. Beynimizin başqa bir hissəsi – prefrontal korteks – duyğuları şərh etmək və vəzifələrə fokuslanmaq üçün lazımdır; təəssüf ki, smartfon istifadəsi ilə də ziyan çəkir.
Smartfonlar və uşaqlıq depressiyası
Həqiqətən, uşaqlar smartfonları nə qədər çox istifadə edirsə, uşaqlıq depressiyası və stress dərəcələri də o qədər artır. Alberta Universitetində Media və Uşaq Sağlamlığı Mərkəzi tərəfindən aparılan bir araşdırmada son üç-beş il ərzində smartfon istifadəsinin kəskin artdığı bir vaxtda müəllimlərin 90% -i emosional problemləri olan tələbələrin sayının kəskin şəkildə artdığını bildirdi; Müəllimlərin 86% -i sosial uyğunlaşma problemi olan tələbələrin sayında artım olduğunu bildirdi. Bu cür sıçrayışlarda, uşaq psixikasının qeyri-sabitliyini ifadə edən bir çox müəllim, smartfon istifadəsini günahlandırır. Əvvəllər uşaqlar nahar fasiləsində gəzməyə gedirdilər və bir-biri ilə ünsiyyət üçün vaxt ayırmaq da daxil olmaqla fiziki cəhətdən aktiv idilər. Müəllimlərdən biri izah edir: “Bu gün onların çoxu nahar fasiləsini cib telefonları ilə keçirir və fərdi cihazlarında oyun oynayırlar”. ABŞ Səhiyyə və İnsan Xidmətləri Departamentinin məlumatına görə, 2010 və 2016 illəri arasında böyük depressiya keçirən yeniyetmələrin sayı 60% artdı. 10-19 yaş arası uşaqlar arasında intiharların sayı artdı. “Bu böyük sıçrayışlar misli görünməmişdir”, San Dieqo Universitetinin professoru Gin Twenq izah edir. O, 2010-cu ildən bəri smartfonlar və digər qurğularla daha çox vaxt keçirən yeniyetmələrin cihazları ilə asudə vaxtlarını az keçirənlərə nisbətən psixi sağlamlıq problemləri barədə daha çox məlumat verdiklərini tapdı. Professor Twenge ABŞ-da yarım milyondan çox yeniyetməni müayinə etdi; onun kəşfləri yeniyetmələrin aludə olduğu smartfonlardan mənfi təsirlənmiş bir nəslin həyəcanverici portretini açıqladı. Qurğuları ilə gündə üç saatdan çox vaxt sərf edən uşaqların üçdə birindən çoxu məhdud bir müddət istifadə edən uşaqlar ilə müqayisədə gündə iki saatdan çox olmayan intihar sindromu, ümidsizlik hissi, intihar düşüncələri kimi xəstəliklərdən əziyyət çəkirlər. Hər gün bir smartfonda beş və ya daha çox saat sərf edən uşaqların yarıdan çoxunun intihar düşüncələri var. Professor Tweng, hətta ən sadə smartfonun uşaqların zehni sağlamlığına zərər verə biləcəyini müəyyən etdi. Gündəlik sosial mediadan istifadə edən uşaqlarda olmayanlara nisbətən 13% yüksək səviyyədə depresif simptomların olması ehtimalı yüksəkdir. Tədqiqat müddətində professor Tvenge, tədqiqat müddətində ağıllı telefonlarını kənara qoyan yeniyetmələrin bir-biri ilə aktiv şəkildə qarşılıqlı əlaqədə olduqlarını və hiss etdikləri kimi, emosional olaraq sağlam və taraz olduqlarını qeyd etdi. Smartfon asılılığı və onun nəticələri Smartfonlardan həddindən artıq istifadənin mənfi cəhətlərinə baxmayaraq, istifadə müddətini məhdudlaşdırmaq çətindir. Əslində, insan psixikasını ələ salma gücü ilə bir çox psixoloqlar narkotik asılılığı ilə birlikdə smartfon asılılığını da qoyurlar. Bu qismən bir yeniyetmənin inkişaf edən beyninin təbiətinə bağlıdır. Yuxarıda göstərilən ön cingüllü korteks, bir insanın empatiyası kimi bir xüsusiyyətə cavabdehdir, eyni zamanda qərar vermə amilidir və asılılıqdan məsuldur. Pensilvaniya Universitetinin professoru və “Yeniyetmələrin beyni” nin həmmüəllifi doktor Frensis Jensen izah edir: “Yetkinlərdə impuls nəzarəti, bir-birlərinə qarşı empatiya və mühakimə ifadələri zəif inkişaf etmişdir.” Uşaqların beyni onsuz da inkişaf etməyə davam edir bədbəxtlikdə gənclər və yeniyetmələr getdikcə ciddi asılılıqlara meyl edirlər. Tədqiqatçılar, eyni zamanda elektron, mobil qurğular vasitəsi ilə qarşılıqlı təsirdən ləzzət alaraq, gənclərin eyforiya hissi verən dopamin kimi neyrokimyəvi maddələrlə beynini doldurduğunu təsbit etdilər. Uşaqlar öz telefonları ilə yaşadıqları məmnuniyyətə etibar etməyi öyrəndikləri üçün bunu davam etdirməyə hazır olduqları üçün asılılığa da töhfə verə bilər. Hər hansı bir asılılıq hər zaman bir gəncin telefonu istifadəsini dayandırdıqca qəzəb hissi, depressiya, yorğunluq, diqqəti yayındırma (yayındırma) hissi ilə müşayiət olunur. Sietldən uzaq olmayan reabilitasiya mərkəzlərindən biri telefon və digər yüksək texnoloji asılılıqların müalicəsini təklif edir və 13 yaşdan kiçik uşaqlar ilə işləyir. Bu mərkəzin qurucusu Hillary Cash, smartfonlar və digər mobil cihazların bütün uşaqların “təbii instinktləri və uşaqların sosial qarşılıqlı əlaqə sahəsindəki real reabilitasiya və köməyə ehtiyacı olan ehtiyaclarını” stimullaşdıra biləcəyini söylədi.
Strategiyalar: nəyi dəyişdirmək olar?
Bir smartfonun və digər texniki cəhətdən inkişaf etmiş cihazların istifadəsini məhdudlaşdırmaq o qədər də asan deyil. Əslində, son bir araşdırmada, yeniyetmələrə seçim verildi: nə istərdiniz – bədəndəki bir sümük sınığı və ya qırılan bir cib telefonu? Gənc nəslin 46% -i sümük qırıldığına görə bir smartfonu itirməkdənsə bir sümük qırmağı seçdi. Bəlkə də bu statistika yeniyetmələri və onların valideynlərini təəccübləndirməyəcəkdir. Ancaq dəyişiklik hələ də mümkündür. Bir şeyi dəyişdirməyə başlamaq üçün üç təklif var: onlar həm yeniyetmələrə, həm də bütün ailənə tətbiq olunur. 1. Gündəlik smartfonlarsız olacağınız vaxtı seçin. Bu, New York Universitetinin professoru Adam Adam Alterin “Müqavimət faydasızdır: texnoloji asılılıqların artması və bizi əyri vəziyyətdə saxlayan iş.” Kitabını yazmasıdır. Telefondan tamamilə imtina etmək fikri bizim üçün çox qorxulu görünsə, gün ərzində müəyyən saatlarda smartfonunuzun istifadəsini məhdudlaşdırmağa çalışın. Professor Alter, məsələn, hər gün 17: 00-dan 20: 00-a qədər oflayn olmaq üçün vaxt sifariş etməyi tövsiyə edir. Belə bir təklif telefonunuzdakı daha ciddi bir moratoriumdan daha çətin görünə bilər. GIPHY vasitəsilə 2. Bir rol modeli olun. Bu cihaza “yapışmış” olduqda uşaqlarınızı telefondan uzaqlaşdırmaq çətindir. Bütün ailənin cihazsız olacağına vaxt ayırmağa çalışın. Uşaq psixoloqu Yalda Ulsın tövsiyəsi budur: “Heç bir cihaz olmadan birlikdə vaxt keçirmək üçün ailənizdə xüsusi bir saat qurun. Bu, smartfondan istifadə edən ünsiyyətlərdə olmayan şəxsi münasibətlərin və emosional bağlılığın inkişafına təkan olacaq. ” 3. Şəbəkəni tez-tez istifadə etmək üçün bir antidot edin. Ailəmdə, smartfonlara çox vaxt ayrılmaması üçün mübarizə aparırıq. Şənbə, smartfonlar və digər cihazlardan narahat olmağımız lazım olmayan həftənin yeganə günüdür. Həftədə 25 saat tamamilə telefonsuz qalırıq. Nəticələr heyrətamizdir: bütün gün bir-birimizdən yayınmırıq, əksinə tamamilə bütün ailə ilə ünsiyyətə yönəlmişik. Smartfon olmadan 25 saat olmaq çətin görünə bilər ?! Bununla hamımızı bölməyə çalışan telefondan asıllığı azaldaq! yenigundem