İnsan hüquqları hər bir fərdin ləyaqətini və azadlığını qoruyan qaydalardır AVRAAM BERMAN

İnsan hüquqları zireh kimidir: onlar sizi qoruyur; onlar qaydalara bənzəyirlər, çünki onlar sizə necə davranacağınızı deyirlər. Onlar mücərrəddir - duyğular kimi və emosiyalar kimi ətrafda nə baş verirsə etsin, hamıya aiddir və mövcuddur. Onları tapdalamaq olar, laçin onları məhv etmək olmaz.

Magen David İnsan Hüquqlarının Müdafiə Mərkəzinin Hüquq Departamentinin direktoru, Azərbaycan Respublikası Vəkillər Kollegiyasının üzvü Avraam Berman Beynəlxalq İnsan hüquqları mövzüsunda AJMEDİA.İNFO-nun suallarını cavablandırıb:

.

İnsan hüquqlarını müəyyən edə bilərsinizmi? Bunun nə olduğunu necə izah edirsiniz?

.

Haqlı olaraq iddia etdiyimiz bir iddiadır. Alış-veriş səbətimdə olan əşyaların pulunu ödəmişəmsə, almaq hüququm var. İnsanların bütün bunlarla hesablaşmaq hüququ var, bir şərtlə ki, qarşı tərəf müvafiq vədlər və ya təminatlar versin. Amma insan hüquqları başqa xarakterli tələblərdir: onlar qarşı tərəfin vədlərindən, təminatlarından asılı deyil. İnsanın yaşamaq hüququ başqasının onu öldürməmək vədindən asılı deyil. Onun həyatı bundan asılı ola bilər, amma yaşamaq hüququ yox. Onun yaşamaq hüququ yalnız bir şeydən asılıdır: onun insan olması.

.

İnsan hüquqlarının tanınması hər bir insanın aşağıdakıları tələb etmək hüququna malik olduğunu etiraf etmək deməkdir: Nə deməyinizdən, nə etdiyinizdən asılı olmayaraq, mən də sizin kimi bir insan olduğum üçün bu hüquqlara sahibəm. İnsan hüquqları hər bir insana xasdır.

Niyə bu tələb onu əsaslandırmaq üçün müəyyən davranış tələb etmir? Niyə insanlardan öz haqqını tələb etməyək? Son nəticədə insan hüquqlarına hörmət tələbi mənəvi xarakter daşıyır və mənəvi dəyərlərə əsaslanır. Mənim yaşamaq hüququm son nəticədə o deməkdir ki, heç kimə mənim həyatımı almağa icazə verilmir: bu, sadəcə olaraq qəbuledilməzdir. Bu ifadənin əsaslandırmaya ehtiyacı yoxdur və yəqin ki, hər bir oxucu bu yanaşma ilə razılaşar. Həqiqətən də özümüzə münasibətdə hamımız anlayırıq ki, həyatımızda və varlığımızda toxunulmaz olan və heç kimin müdaxilə etməməli olduğu tərəflər var, çünki biz kim olduğumuzu və nə olduğumuzu müəyyən edən varlığımızın həyati tərəflərindən danışırıq. . Onlar bizim insan təbiətimiz və insan ləyaqətimiz üçün vacibdir. İnsan hüquqları olmadan biz öz insan potensialımızı tam reallaşdıra bilmərik. İnsan hüquqları sadəcə olaraq bu anlayışı fərdi səviyyədən planetdəki hər kəsə ötürür. Əgər mən belə tələblər irəli sürə bilirəmsə, başqası da edə bilər.

.

Niyə kiminsə yaşamaq hüququnu pozmaq yolverilməzdir? Niyə kiminsə həyatına qəsd etmək yolverilməzdir? Bunlar eyni suallardır?

.

İnsan hüquqları anlayışı iki əsas dəyərə əsaslanır: birincisi insan ləyaqəti, ikincisi isə bərabərlik. İnsan hüquqları ləyaqətlə yaşamaq üçün zəruri olan əsas normaları müəyyən edən kimi başa düşülə bilər və onların universallığı ən azı bu baxımdan bütün insanların bərabər olmasından irəli gəlir. Biz burada heç kimi ayırmamalıyıq və edə bilmərik. Əslində insan hüquqları anlayışını qəbul etmək üçün bu iki inancın və ya dəyərin tanınması kifayətdir və çətin ki, kimsə onlarla mübahisə etsin. Buna görə də insan hüquqları bütün dünya mədəniyyətlərindən, bütün sivil hökumətlərdən və bütün əsas dinlərdən dəstək alır. Demək olar ki, hamı tərəfindən qəbul edilir ki, dövlətin səlahiyyəti qeyri-məhdud və ya ixtiyari ola bilməz, lakin onun yurisdiksiyası altında olan hər kəsin insan ləyaqəti hissi ilə yaşaması üçün ən azı minimum şəraitin təmin edilməsi zərurəti ilə məhdudlaşdırılmalıdır.

Bu iki əsas dəyərdən bir çox başqa dəyərləri çıxarmaq olar və onlardan insanların və cəmiyyətlərin praktikada necə birgə yaşaması lazım olduğunu daha dəqiq müəyyən etmək üçün istifadə oluna bilər. Misal üçün:

.

Azadlıq: Çünki insan iradəsi insan ləyaqətinin mühüm hissəsidir. İstər-istəməz bir şey etməyə məcbur olmaq insan şəxsiyyətini azaldır.

Başqalarına hörmət: Çünki başqalarına hörmətsizlik onların fərdiliyini və insani ləyaqətini qiymətləndirməyə imkan vermir.

Ayrı-seçkiliyə yol verilməməsi: Çünki insanların insan ləyaqətində bərabərliyi o deməkdir ki, biz insanların hüquq və imkanlarını onların fiziki və ya digər xüsusiyyətlərinə görə mühakimə edə bilmərik.

Tolerantlıq: Çünki dözümsüzlük fərqliliklərə hörmət edilməməsini göstərir və bərabərlik eynilik və ya vahidlik demək deyil.

Ədalət: Çünki bəşər övladının mənsubiyyətində bərabər olan insanlar ədalətli davranmağa layiqdirlər.

Məsuliyyət: çünki başqalarının hüquqlarına hörmət hər bir şəxs üçün öz hərəkətlərinə görə məsuliyyət nəzərdə tutur və ondan öz hüquqlarını və bütün insanların hüquqlarını həyata keçirmək üçün səy göstərməyi tələb edir.

Ona görə də inanmalıyıq ki, bu məsələlərin bir çoxu da öz həllini tapacaq. Bu arada biz iki əsas dəyəri nəzərə alaraq mübahisələrə qoşula və mübahisəli məsələlərlə bağlı öz mülahizəmizi verə bilərik: bərabərlik və insan ləyaqəti. Əgər hər hansı bir şəxsə qarşı hər hansı hərəkət onun ləyaqətini aşağı salırsa, deməli, bu, insan hüquqlarının ruhuna ziddir.

.

.

ajmedia.info