Yaxın Şərq dünya siyəsətində ən mürəkkəb geosiyasi regionlardan biridir - Rüstəm Tağızadə

İsrail və Həmas müharibəsi.

İsrail və Həmas arasında müharibə davam edir. Yaxın Şərq dünya siyəsətində ən mürəkkəb geosiyasi regionlardan biridir. Çünki üç dinin qovuşduğu bu bölgə öz etnik, dini, düşüncə tərzinə görə fərqlilikləri ortaya çıxardır. Bu fərqliliklər isə öz növbəsində güclü münaqişə üçün zəmin rolunu oynayır. Barışmaz qüvvələrin fikir ayrılıqları bu məqamdaəsas rol oynayır.

Bu münaqişədə ilk öncə ərəb ölkələrinin Həmasa verdiyi dəstəkdən danışmaq istəyirəm.

HƏMAS-ın meydana çıxması Fələstin İslami Oyanış Hərəkatının yüksəlişinin təzahürüdür. HƏMAS yarandığı gündən ərəb dünyası, İslam ölkələrindən və İslam təşkilatlarından dəstək istəyir. HƏMAS-ın Nizamnaməsi çox açıq şəkildə ifadə edir:

"İsraili əhatə edən ərəb ölkələri öz sərhədlərini ərəb və bütün islam xalqlarının mücahidlərinə açmalıdır ki, onlar qardaşları Fələstin İslam Qardaşlarının işlərində rol oynaya bilsinlər. Biz digər ərəb və islam ölkələrindən də xahiş edirik ki, onlara kömək etsinlər. İslam dünyası üçün onların vəzifəsi olan avadanlıq”. (Ziad, 1994: 83). Misir, Səudiyyə Ərəbistanı, Körfəz ölkələri, Sudan, Əlcəzair və Tunis kimi ölkələrin İslam təşkilatları və müvafiq işçiləri HƏMAS-a həvəslə kömək təklif etdilər (Ziad, 1993: Summer, 16).

Misirin məşhur İslam yazıçılarından biri olan Dr. Hilmi Məhəmməd Kaud bir dəfə HƏMAS-ın yüksəlişini çox müsbət şərh etmişdi.

HƏMAS hərəkatı: “Bəlkə də bu əsrin ən mühüm hadisəsi Qüds və Fələstinin ürəyi olan Əl-Əqsa məscidində İslami Müqavimət Hərəkatının yüksəlişidir.

HƏMAS bütün İslam ölkələri üçün qabaqcıl və lider ola bilər”, - deyə Ziad bildirib

O, “Həmas zamanında Allahın istədiyi kimi meydana çıxdı, buna görə də bütün düşmənləri ilə qarşılaşarkən Allah tərəfindən qorunacaq və son qələbə üçün Allah tərəfindən xeyir-dua alacağını” iddia etdi (Ziad, 1994: 62). Ərəb ölkələrində, xüsusilə İordaniya, Misir, Səudiyyə Ərəbistanı, Körfəz ölkələri və Sudandakı İslam təşkilatlarının şəxsi ianələri HƏMAS-ın ən mühüm maliyyə qaynaqlarından birinə çevrilmişdir (Ziad, 1993: Summer, 17).

Həmasın geniş şəkildə tunellərdən istifadə etməsi:

Döyüş meydanında tunellərin olması və ya şübhəli olması missiyanın bütün aspektlərinə təsir göstərir. Hərbçilərin tunellərin təsirini taktiki səviyyədə, texnikadan tutmuş kiçik bölmələrin iştirakı ilə dərk etməsi üçün vaxt lazım idi. Yeraltı müharibənin əməliyyat və strateji nəticələri, öz növbəsində, hələ də tədqiq edilməmişdir. Yeraltı müharibə üçün əməliyyat və strateji imkanların yaradılması minimal sərmayə tələb edir, lakin bütün növ yeraltı təhdidlərə hazırlığın artırılmasında uzun bir yol keçəcək. Bu məqalə yeraltı təhdidlərə daha operativ və strateji yanaşmaya doğru çox ehtiyac duyulan keçiddə üç əsas addımı araşdırır: yeraltı təhdidlərin daha dəqiq risk qiymətləndirilməsi, tunellərin daha geniş missiyanı necə daşıdığını başa düşmək və innovativ istifadələri gözləmək üçün əsl səy, həm dövlətlərin, həm də qeyri-dövlətlərin əlində tunel müharibəsi.

Yeraltı müharibəyə daha strateji və operativ yanaşmaya keçidin həyata keçirilməsində ikinci addım tunellərin bütün missiyada olan nəticələrini nəzərə almaqdan ibarətdir. Naməlum amil yeraltı əməliyyatların bütün aspektlərinə nüfuz edir. Düşmən yeraltından istifadə etdikdə döyüşən tərəfin nəzarəti bilmək və saxlamaq qabiliyyəti azalır. Tunellər düşmənin iş rejimi, niyyətləri və hətta sursat yeraltı qurğularda saxlanarkən düşmənin imkanlarının qiymətləndirilməsi haqqında kəşfiyyat məlumatlarının toplanmasına mane olur. Təəccüblə qüvvələr alırlar və məhdud kəşfiyyat, artan adam oğurluğu riski, klostrofobiya və bubi tələləri səbəbindən gücdən qorunma ehtiyacını artırır.Yeraltı müharibə dumanı yerüstündən daha qalındır.

IDF peşəkar etikası və onun psixoloji müharibənin tənzimlənməsindəki yeri

DF-nin Etika Kodeksi ilk dəfə 1994-cü ildə yazılmışdır. “IDF-nin Ruhu” adlı sənəd dörd bölmədən ibarətdir:

Birinci bölmə İDF-nin İsrailin demokratik cəmiyyəti daxilində missiyasını müəyyən edən, ordunun dövlət qarşısında əsas öhdəliyini təsvir edən və bu öhdəliyin həyata keçirildiyi çərçivəni təqdim edən girişdir .

İkinci bölmə sənədin dörd mənbəyini – İDF-nin döyüş irsini müzakirə edir; İsrail Dövlətinin demokratik prinsiplərinə, qanunlarına və təsisatlarına əsaslanan ənənəsi; yəhudi ənənəsi; və ümumbəşəri mənəvi dəyərlər - və sənədin xarakterini və funksiyasını təsvir edir.

Üçüncü bölmə IDF-nin əsas dəyərlərini təqdim edir, bunlar sənəddə qeyd olunan bir neçə əlavə əsas prinsip üçün ilham mənbəyi kimi xidmət edir: milləti və onun bütün xalqını qorumaq; vətənə sevgi və sədaqət; və insan ləyaqətinə hörmət.

Yekun bölmə IDF-də xidmət edən bütün şəxslərin üzərinə düşən 10 etik dəyərlərin siyahısıdır.

İDF müxtəlif fəaliyyətlərinin etik tənzimlənməsi ilə çox məşğul olmasına baxmayaraq, hələ də psixoloji müharibənin gücünün məhdudlaşdırılmasını tənzimləməyib.

Toxunduğum bu bölmələr hal-hazırda İsrail-Həmas arasında olan müharibənin özəllikləridir.

.

.

.

Rüstəm Tağızadə

AJM Siyasi-şərhçi