Səudiyyə Ərəbistanında keçirilən görüş Ukraynanın uzun müddətdir davam etdirdiyi “Ukraynasız Ukrayna haqqında heç nə” siyasətini pozaraq, Ukrayna ilə bağlı Qərb birliyinin parçalanıb-parçalanması ilə bağlı narahatlığı artırır

2. ABŞ və Rusiya: Nə istəyirlər? Rusiyanın məqsədləri:

Qazanclarının legitimləşdirilməsi: Rusiya Qərbin hansısa formada ərazi güzəştlərini (məsələn, Krım və Donbas) qəbul etməyə hazır olub-olmadığını sınayır. Ukraynasız danışıqlara başlamaqla bu, danışıqlar çərçivəsini öz xeyrinə formalaşdırmaq cəhdi ola bilər.

Yenidən qruplaşma vaxtı: Müharibə üçüncü ilinə qədəm qoyduqca, Rusiya əldə etdiyi nailiyyətləri möhkəmləndirməklə və Ukraynaya uzunmənzilli raketlərin tədarükü kimi Qərbin gələcək hərbi eskalasiyasından qaçaraq status-kvonu saxlamaq istəyir.

ABŞ və Avropa Arasında Sıxılma: ABŞ ilə birbaşa əlaqə quraraq, Rusiya NATO və Aİ daxilində, xüsusən də ABŞ və Avropalı müttəfiqləri arasında diplomatik fikir ayrılıqları yaratmağı hədəfləyə bilər, bəziləri (Fransa kimi) müstəqil Avropa müdafiə strategiyalarına getdikcə daha çox çağırır.

ABŞ Məqsədləri. Qeyri-rəsmləri araşdırın: Bayden administrasiyası, xüsusən də Amerikanın Ukraynaya daxili dəstəyi 2024-cü il ABŞ prezident seçkiləri ərəfəsində azaldığından, Rusiyanın danışıqlar yolu ilə həllin hansısa formasına açıqlığını sınaqdan keçirə bilər.

Prioritetlərin yenidən qiymətləndirilməsi: Vaşinqtonun diqqətini Çinə və Hind-Sakit Okean hövzəsinə daha çox yönəltdiyinə görə, ABŞ Ukraynada qeyri-müəyyən hərbi bataqlığın qarşısını almaq istəyə bilər, eyni zamanda Ukraynanın canlı qalmasını təmin edir.ABŞ həmçinin diqqətini İrana tərəf yönəltmək istəyir.

Ukraynanın dağılmasının qarşısını almaq: Əgər Ukraynanın müdafiəsi sursat çatışmazlığı və Qərbin yardımının azalması səbəbindən zəifləməyə başlayarsa, ABŞ dərhal olmasa belə, gələcək atəşkəs üçün zəmin yaratmaq istəyə bilər.

3. Avropa faktoru: bölünmələrin dərinləşməsi?

Avropa liderləri xüsusilə bu görüşdən kənarda qaldılar və bu, həm Ukraynanı, həm də Avropanı marginallaşdıran ABŞ-Rusiya arxa kanalı ilə bağlı narahatlıqları artırdı.

Fransa, Almaniya və Polşanın müharibə ilə bağlı fərqli mövqeləri var. Şərqi Avropa dövlətləri (Polşa, Baltikyanı ölkələr) Rusiyanın barışmaz məğlubiyyətini istəyir, Fransa və Almaniya isə diplomatik variantlara getdikcə daha açıqdır.

Əgər ABŞ güclü Avropa konsensusu əldə etmədən danışıqlara doğru irəliləsə, bu, Ukrayna məsələsində NATO birliyini poza bilər.

4. Ukrayna Dilemması: Agentlik və Asılılıq Arasında

Ukrayna hökuməti mənfi reaksiya verdi, çünki bu danışıqlar Kiyevin iştirakı olmadan Ukraynanın gələcəyi ilə bağlı yaranan böyük dövlət konsensusunu göstərir.

Konqresdə ABŞ-ın hərbi yardımının dayandırılmasının davam etməsi ilə Ukrayna Avropadan, xüsusən də Fransa və Almaniyadan daha çox asılı olmaq riski ilə üzləşir.

Qərbin dəstəyi zəifləsə, Ukrayna uzun sürən yıxılma müharibəsini davam etdirmək və ya əlverişsiz şərtlərlə sülh danışıqlarına təzyiq etmək arasında çətin seçimlərlə üzləşə bilər. Digər tərəfdən biz Böyük Britaniya amilini də nəzərdən qaçırmamalıyıq.

Əgər ABŞ Ukrayna ilə bağlı uzunmüddətli öhdəliyini azaldarsa, Britaniya (Fransa və Polşa ilə birlikdə) Ukraynanın dağılmasının qarşısını almaq üçün iştirakını artırmaq məcburiyyətində qala bilər.

ABŞ-ın Ukrayna ilə bağlı zəifləmiş mövqeyi Böyük Britaniyanı daha aqressiv hərbi mövqeyə, o cümlədən təlim, maddi-texniki təchizat və ya cəbhə xətti yaxınlığında məsləhətçi mövqelər kimi qeyri-döyüş rolları üçün qoşun göndərməyə sövq edə bilər. Britaniya həqiqətən də döyüş qoşunları göndərəcəkmi?

Hələlik mümkün deyil: Böyük Britaniyanın Rusiya ilə birbaşa müharibə riski səbəbindən cəbhə bölgəsində döyüş qoşunlarını yerləşdirməsi ehtimalı azdır. Bununla belə, xüsusi təyinatlıların, kəşfiyyatçıların və ya hərbi məsləhətçilərin yerləşdirilməsi mümkündür və ola bilsin ki, artıq gizli şəkildə baş verib. Qeyd edim ki, hal hazırda olduqca mürəkkəb bir vəziyyət yaranıb. Digər tərəfdən ABŞ Ukraynanın təbii sərvətləri istəyir. ABŞ-ın daxilində Trampa qarşı etirazlar çoxala bilərmi? Britaniya və Avropa İttifaqı Ukraynaya tam dəstək olacaqmı? Suallar çoxdur. Ardı olacaq.

Rüstəm Tağızadə

Politoloq